روند آفرینش معرق چرم و اطلاعات مرجع

سیر بوجود آمدن  { استخراج ، تکمیل و ابداع تکنیکهای اجرایی از قلب صنعت  "سوخـت چرم"} ، اطلاعات مرجع و جامع در خصوص شکل گیری، شرح منابع و روند علمی و عملی آفرینش تکنیکهای آن :

• این تکنیک چنان بوجود آمده که جهت اجرا با چرم طبیعی، هیچ محدودیتی را بخود نپذیرد و از اینرو قابل اجرا است برای : انواع سفال، هرچیزی با زمینه چوبی، سطوح هر نوع ف، هر نوع آینه و شیشه، و یا هر سطحی به غیر از سطوح چرب و خاکی که امکان استعمال چسب بر آنها نباشد

اطلاعات مرجع : 

معرق چرم، در واقع با استخراج چهارچوب ، گرته برداری و ارتقاع مفردات تکنیکی موجود در هنر کهن سوخت چرم، به وجود آمده است.

لذا لازم است بدوا و پیش از شروع توضیح درباره معرق چرم، در خصوص صنعت مادر، یا همان سوخت چرم، تاریخچه کوتاه و مطالبی را به شرح زیر بر شمارم:

نمونه متعالی و کامل تمامی آثار هنری و صنایع هنری که زیرمجموعه آثار هنرهایی بصری محسوب میشوند، از نظر درجه پختگی در طرح و تکنیکهای ساخت و تولید و اندازه کاردانی و قدرت آفرینش هنرمندان، را بلا تردید بصورت جامع می توان  در کارهای بغایت کامل هنرمندان ایرانی که از قریب به هشتصد سال پیش و در مکتب تیموریان  متمرکز در تبریز و سپس نیز و در نهایت پختگی در مکتب سلجوقیان و شکل گیری و تکمیل نظام انجام تا انتهای دوره شکوهمند صفویان در اصفهان ، می توان مشاهده و مطالعه و شناسایی نمود.

 آثار باشکوه و مانای ایشان که عمدتاً روی جلد کتاب‌های نفیس، خاصه قرآن کریم ، با ماندگاری و ارزشی بی اندازه زیاد موجود است را می توان در سطح علمی و آکادمیک به عنوان برترین منابع و مراجع در خصوص هنرهای تجسمی در همه تاریخ هنر جهان،  رتبه بندی و ارزش گذاری نمود. 

این روند هنری و روشهای اجرای آن مجموعا، با عنوان "صنعت 

سوخت چرم "  تعریف شده و به رسمیت شناخته می شود.

اساتیدی که خالق آثار برجسته سوخت بوده اند، به جهت آفرینش و ساخت چنین بدایع هنری در قاعده بایست که به فنون مرجع و البته بسیاری مهارتهای دیگر در حد قابل قبول تسلط و دسترسی داشته باشند، به این معنی که در مقوله هایی از جمله : 

• طراحی پایه و طراحی صنعتی

• اصول مینیاتور و نگارگری ایرانی (تصویر سازی)

•  دباغی چرم

• رنگ سازی و رنگرزی

• سراجی سنتی ( دوخت چرم طبیعی)

• تذهیب و حاشیه سازی

• قلم زنی و حکاکی

• درودگری و جعبه سازی

• حجم سازی و فکاری

• قالب گیری و قالبسازی 

• کاغذ و مقوا سازی

• صنایع معرَق، مشبک و منبت

• خوشنویسی ایرانی

• تجلید کتاب (جلد سازی) و صحافی

• مُطلا، ملیله و پایه جواهر سازی 

•  و . بسیاری از فنون و مهارتهای هنری مرتبط 

مهارت داشته و به شیوه اجرا و ترکیب آنها کاملا مشرف بوده تا از پیوستن عناصر آنها به هم و گسترش و اجرای آن با انواع چرم طبیعی ، به آفرینش های هنری تا این درجه نائل شده باشند.
اگرچه وضعیت نابسامان اجتماعی، ت های پست و ضد فرهنگی حکومتها و فقر عمیق فرهنگ عامه و برخورد ملوک الطوایفی، پس از گذشتن و اتمام دوران پرشکوه تیره صفویان از چهارصد سال پیش تا حدوداً یکصد سال پس از آن و تا ابتدای دوران مشروطه، این هنر و همینطور بسیاری دیگر از حرفه های صنعتی / هنری ، را از میان برده و حتی نام هنرمندان آن را سیاه بختانه با شلاق فقر فرهنگی، محو و از پایه بسوی زوال برده است. و اسناد مکتوب و قابل استنادی چندان بر جای نگذاشته است.

در فصل تازه از سیر داستان غمگین فرهنگ و هنر این دوران، این بار عنایت و محبت پروردگار ضامن رشد و حیات هنرهای تجسمی ایرانی شد و به این شکل اتفاق افتاد که :

در اواخر دوران قاجاریه ، مردی فرهیخته، از دیار هنر و خاک گهر بار : اصفهـــان ، پدید آمده که موجب احیای شیوه های قدیمی و ایجاد به ثمر رسیدن بستری شگفت برای هنرهای ایرانی : استاد میــــرزا آقـــا امـــامی اصفهانی » که بلاتردید زنده ماندن هنرهای مرتبط با 

سوخت چرم و بطور کلی تداوم و پیشرفت آن، امروزه و تا ابد بلا تردید مرهون وجود ایشان و آثار ارزنده ایشان و صد البته دیگر اساتیدی که یا مستقیما شاگردان مکتب ایشان بوده اند و یا فنون ایشان را مشق، بست و تکمیل نموده اند که به این شکل به واقع پیوست:

در حرکتی کاملاً پیشرو و مدرن، ( که بلاتردید قدرتمندترین حرکت پست مدرنیته در هنرهای بصری ایرانی محسوب می شود) استاد امامی و گروه شاگردان و هنرجویانشان اقدام به اجرای همان مُفردات و فنون هنر کهن

سوخت چرم ، این بار به جای جلد کتاب، که فضای بسیار کوچک و محدودی داشت، روی " تابلو "  نمودند که خود بدعتی کارگشا و دریچه ای برای تولد و تجلی آثار بوجود آمده در آینده و اکنون بود.

علاوه بر آن ایشان شروع به ترکیب شیوه های نو با بست و اصول تکنیکهای قدیمی تر جهت ارتقاع درجه هنری و کسب اعتبار و ارزش در این آثار نمودند که البته به جهت بزرگتر شدن کادر کاری در تابلو، و همچنین گسترش فضای کار در ساختن آثار جدید و البته بعضاً در ساخت درهای زمینه چوبی تزئینی و همینطور در دیگر آثار بسیار زیبای هنری، برای ایشان و شاگردانشان ممکن شده بود.

آثار ایشان، چه در قالب تابلو، در تزیینی، قلمدان و . خیلی زود و در همان زمان حیات هنرمندان، در سراسر جهان نه تنها شناخته و تقدیر و ستایش شد، بلکه بالاترین ارقام پرداخته شده برای آثار هنری را به امضای خود اختصاص داده و هم اکنون اعتبار و زیبایی بسیاری از کاخ ها و دربارهای جهان و کلکسیونهای منحصر بفرد، هستند و همواره از کیفیت آنها، ذره ای کاسته نشده است.

پرداختن به شیوه ها و حتی تعریف شایسته از سوخت چرم مستم مقاله های جداگانه و مطالعات بسیار است که انشالله بزودی به آن نیز خواهم پرداخت؛ لیکن در این زمینه بهترین منابع موجود را میتوان در تحقیقات و مقالات ارزشمند هنرمند عزیز جناب آیدین آغداشلو مطالعه نمود.

پیدایش معرق چرم : 

متاسفانه امروز به جهت فقر عمیق فرهنگی و کمبودهای بی اندازه ی گروهی از فرصت طلبان، و عدم توجه و مسئولیت در حمایت دولتی و حکومتی که متاسفانه کاملا مُقایر با شعارها  در خصوص توجه و حمایت از هنرمندان و صنایع و تولیدات داخلی و  عدم تعهد حکومتیان و دولتیان در پاسداری از حقوق معنوی نخبگان و مخترعین و هنرمندان ،  ( کپی رایت) ، سودجویان و هنرمند نمایانی که به غایت فاقد سواد و اصالت و دانش هنری هستند، چندی است که  ادعای پوچ و کذبی ، در خصوص ابداع و ایجاد این سبک : معرق چرم : را ، بی‌شرمانه می کنند و گاه حتی اقدام به انتشار این دروغ پردازی ها و ادعاهای بدون پشتوانه ی حقیقی، در برخی از جراید و شبکه های اجتماعی نموده و آشکارا به انجام سرقت هنری و در این مورد خود هنر» پرداخته اند.

 لذا رسالت دارم هنر دوستان و مخاطبین بزرگوار را بدینوسیله آگاه نموده و چگونگی بوجود آوردن این مهم را به شرح زیر، همانطور که در حقیقت اتفاق افتاده که البته نتیجه زحمات پیوسته خود و همراهی خانواده و لطف حضرت حق میدانم، تحریر مینمایم، گویا خود باید پاسدار حقوق معنوی در تألیفات و ابداعات خود باشم :

در آغاز دهه هشتاد هجری شمسی، بطور جدی پس از اینکه سالها در گرافیک دستی و دیجیتال ، عکاسی و در طراحی و نقاشی پایه و سفالگری و فکاری و همینطور در  نقشه کشی صنعتی ، چیدمانهای هنری و تندیس سازی، خوشنویسی و نقاشی خط،  آثاری مستقل را پدید آورده و در چاپ و نشر و . سالها بکار گرفتم.

علاقه افراطی به هنرهای بصری و عناصر پویا در شیوه معماری ایرانی، مخصوصا مفردات در هنر طراحی و اجرای معرق کاشی . مرا به تحقیق و مشق و تعلیم در آفرینش نقوش سنتی و خاص ایرانی ( اسلیمی و خطائی ) بطوری که قلم خود را داشته باشم، وا داشت.

در این ایام و پس از آن با انجام تحقیق و مطالعه  مستمر و در شناخت اولیه چرم : با مساعدت دوست هنرمندم آقای مهرداد بدر اصفهانی، و همینطور با تحلیل و تحقیق و مشق  آثار گذشته سوخت چرم و مخصوصاً مشاهده نوعی کار  جلد و جعبه چرمی که جهت ساخت جلد و جعبه چوب و چرم ، در سالهای گذشته توسط آقای مهرداد اتراک ( در کنار دوخت البسه مردانه - کاپشن های چرم طبیعی انجام می گرفت ) : و شاگردان ایشان،  برادران میرفخر رجایی اسماعیل و سعید  و همینطور آقای مهرداد بدر اصفهانی در اصفهان انجام می شد؛ که بطور خلاصه عبارت بود از :

الف) چسباندن و تکرار تکه های همشکل چرمی (مخولی)

ب) پرکردن فضای مابین آنها با باریکه های چرمی (تریشه)

به شکل ملیله کاری صورت می‌گرفت و اصولا روایت چرمی از هنر ملیله دوزی بود که البته همگی عموما" همشکل و بدون تنوع شکلی و تفاوت طرح انجام می شد و البته شامل درجه کمی از کیفیت هنری و تنوع تکنیکی بود، آگاه شدم : استفاده از چرم طبیعی (با توجه به تنوع جنس و بافت فراوان آن) که به اشکال مختلف در آثار سوخت، در گذشته موجود بود، می تواند با روندی جدید و با استفاده از چرم کفی (زیره) شتری یا گاوی که چرمهای ضخیم و ماندگاری هستند، خود صنعت و هنر مستقلی را به وجود بیاورد که در فرجام، با تکمیل شیوه هایی که به طور مختصر در زیر توضیح داده ام، عنوان تازه ی مُعرق چرم را برای اولین بار در جمع صنایع برای آن در نظر گرفتم.

ابتدا در اوایل ۱۳۸۴ و بطور خاص جهت ساخت و ابداع اشکال کاملاً جدید و ابداعی و زیبا از انواع سفال پوشیده با چرم طبیعی، با بست و گسترش و پختن تکنیکهای جدیدی در کار با چرم و سعی و خطا موفق به ایجاد صنعتی تمام عیار ، مستقل و نوین شدم که چیزی شبیه به آن ، تا پیش از این در هیچ یک از آثار قبلی در

سوخت چرم کهن و یا در تابلوهای سوخت پس از قاجاریه، و . استفاده نشده و وجود نداشت، که خود حرکت و امکان دیگری  شد جهت امکان آفرینش صنعت جدید معرق چرم.

فارسی بُر چرم :

تولید و ساختن خطوطی که قبلاً در معرق کاشی به عنوان "بند" می‌شناختم با استفاده از انواع چرم طبیعی و شیوه اتصال آنها روی کار به هم با استفاده از نوارهای باریک چرمی که قبلاً پشت آنها را چسب زده بودم و به این شیوه توانایی بکارگیری چرم به عنوان خط، ترسیم اشکال متنوع امکانپذیر و میثر شد که این فن را و شیوه بُرشهای هندسی در آن را ، در مجموعه ی فنون معرق چرم "فارسی بر چرم" نام گذاری نمودم که به خوبی زمینه ای پدید آورد تا از این به بعد آثاری کاملا جدید با شکلهایی بدیع و بدون نقص جهت کاربردهای هنری پهناور از تجلید کتاب و جعبه سازی؛ تا آراستن سفال و ساخت  تابلو ، ساخت مبلمان خاص ، ساخت دکوراسیون، زیورآلات  تا .طراحی داخلی ساختمان، پا به عرصه وجود در جهان بگذارد.

از دیگر تکنیکها و مُفردات به کار رفته و مُکمل معرق چرم که اهمیت زیادی در پوشش فضای کارها و همینطور درجه زیبایی و ماندگاری آثار دارد : انواع بافت (پیچ) است که در سه حالت کلی منظم ، نامنظم و درختی و به وسیله نوارهای یک میلیمتری چرمی که اصطلاحاً به آنها ( تریشه یا نخ و یا نوار ) گفته می شود، انجام می شود، ابداع و کامل نمودم

 قسمتی از مقدمه کوتاه شده دفتر " اطلاعات جامع معرق چرم".  توسط خالق و پدید آورنده آن (افشین خلیلی) در پایان سال ۱۳۹۸ همراه با دفتر "روش آموزش معرق چرم" و کتب درسی هنرستانی، منتشر خواهد شد.

تصاویر و دیگر نمونه ها را در  صفحه رسمی اینستاگرام مرور بفرمایید.

. .  . 

.   

دست مایه و افتخار واقعی من است که معتقدم  پیشرفت هر کار با تحلیل انتقادات و لحاظ نظر مخاطبین آن ممکن است. نظرهای ارزشمندتان را از بنده دریغ نکنید.  با سپاس.

 

http://Instagram.com/eidehleather

#معرق_چرم

#سوخت